NIET: Hoe komt het? WEL: Wat is NU mijn behoefte?

Als je merkt dat het niet zo goed met je gaat, is onze neiging heel snel om te zoeken naar een oorzaak. We denken dat als we de oorzaak weten, dat we dan onze situatie kunnen oplossen of in elk geval in de toekomst kunnen voorkomen.

En ten dele is dat waar. Als je burn-out bent geraakt, is het goed om te kijken wat daaraan ten grondslag ligt, zodat je op een dieper niveau kunt helen. Als je rekening in het rood staat, is het noodzakelijk om te kijken waar al je geld is gebleven, zodat je weet waar je eventueel kunt besparen. Heb je pijn aan je knie, dan stelt een arts of therapeut je ook de vraag naar ‘hoe is het gekomen’, zodat hij of zij een goede diagnose kan stellen en de juiste behandeling kan adviseren.

Tegelijkertijd is het vaak niet nodig of zelfs onhandig om die vraag te stellen, zeker op het moment zelf dat je je probleem ontdekt. Als je met je fiets gevallen bent omdat je in aanvaring kwam met een andere weggebruiker, is het niet zo handig om gelijk uit te pluizen wie schuldig is en wie niet. Wat je dan nodig hebt, is ten eerste veiligheid en ten tweede verzorging van je lichaam. Pas daarna komt de vraag naar ‘hoe is het zo gekomen’. Zo ook bij je rode cijfers. Als je bij de supermarkt staat en je kunt je boodschappen niet betalen, is het natuurlijk heel relevant waardoor het komt, maar als je die avond niets te eten hebt voor je kinderen, zal je eerste behoefte zijn: geld. Dan zul je bijvoorbeeld een vriend(in) willen bellen om wat geld te lenen. (tenzij je weet dat je gescamd bent, dan is blokkeren van je pas je eerste zet)

Overprikkeling

Met overprikkeling vanuit je hoogsensitiviteit werkt het hetzelfde. Het is op termijn een goede stap om te kijken waar je overprikkeling vandaan komt, welke triggers je hebt, of deze gelinkt zijn aan je sensitiviteit of dat er iets anders aan de hand is en wat je moet doen om op termijn minder snel overprikkeld te raken. Maar in eerste instantie heb je bijzonder weinig aan de vraag: waarom ben ik nu weer zo overprikkeld?!?! (terwijl je wel geneigd bent die vraag te stellen)

De reden dat je die vraag mag loslaten als je overprikkeld bent, is deze: je kunt er niet over nadenken. Je kunt niet zinnig nadenken.

Overprikkeling kun je opmerken aan onder anderen de volgende signalen:

Fysieke signalen:

• Hoofdpijn
• Grieperig gevoel
• Warm hoofd
• Verhoogde hartslag
• Gevoelig voor licht, geluid, geur of aanraking
• Vermoeidheid
• Tinnitus
• Sterkere gevoeligheid voor alcohol
• Zin in zoet en zout

Emotionele/mentale signalen:

• Prikkelbaarheid
• Lusteloosheid
• Onzekerheid/twijfel aan jezelf
• Aanhoudend verdrietig gevoel
• Stemmingswisselingen
• Slechte concentratie
• Verminderde zelfbeheersing

Als je kijkt naar het lijstje emotionele symptomen, dan kun je al redelijk snel begrijpen waarom je jezelf niet moet laten nadenken over een oorzaak van je overprikkeling op het moment dát je overprikkeld bent. Je zult namelijk met bijna 100% waarschijnlijkheid niet tot een juist antwoord komen.

De kans is levensgroot dat je antwoord ergens in de richting ligt van: Ik ben niet goed genoeg. Ik kan gewoon niks aan. Ik reageer ook overal te heftig op. Hij moet gewoon rekening met mij houden, want hij weet dat ik gevoelig ben. Waarom ben ik ook naar dat feestje gegaan, ik wéét toch dat ik daar niet tegen kan? De energie op die plek is gewoon niet goed. Die persoon zuigt me leeg. Ik kan gewoon niet lang in haar buurt zijn.

De meeste van deze antwoorden kloppen nooit. Simpelweg omdat ze gesteld zijn in zwart/wit, altijd/nooit. Als je overprikkeld bent, zul je sneller in dergelijke stellingen terechtkomen en alle nuance overboord gooien. Ook ben je in je overprikkeling sneller geneigd om iemand (jezelf of een ander of de situatie) de volledige schuld te geven van je overprikkeling en als je dan je gedachten minder onder controle hebt, zul je jezelf blijven overprikkelen. Het wordt dan een soort vicieus cirkeltje, waar je niet uitkomt zolang je de schuldvraag belangrijk blijft vinden.

Behoeften

Het alternatief is dat je gaat kijken naar de behoefte die je nu hebt. Dan ben je bezig met EHBO bij overprikkeling. Je zorgt er eerst voor dat je overprikkeling verminderd, zodat je daarna in alle rust kunt nadenken over de oorzaken ervan en eventueel weloverwogen beslissingen kunt nemen.

Kijken naar welke behoefte je hebt, betekent dus dat je jezelf even streng toespreekt en je razende gedachten een halt toeroept. Daarna stel je jezelf de vraag: waar heb ik behoefte aan? Als je nieuw bent met deze manier van denken, is dit best lastig. Zeker in je overprikkeling kun je jezelf zeg maar ‘blanco’ aanstaren en denken: ‘ik heb geen idee meer waar ik behoefte aan heb!’. Sterker nog, dat is een van de manieren waarop ik bij mijn kinderen weet dat ze sterk overprikkeld zijn… ze weten niets meer, kunnen niet meer kiezen. Toch is het met een beetje oefening te leren. Een van de trucjes is om van een afstandje naar je gedachten te gaan kijken. Daar zit vaak een hint.

Laten we eens kijken naar welke behoeften je mogelijk kunt hebben als je overprikkeld bent en welke gedachten je dan kunt herkennen:

Rust/ontspanning

Het kan zijn dat je merkt dat je gedachten gaan naar “ Ik wil een hutje op de hei!” “Kan ik een sabattical nemen van het ouderschap?” “5 minuten… ik vraag maar 5 MINUTEN!!”

Dat zijn gedachten die wijzen op een sterke behoefte aan ontspanning en rust. Alleen-tijd meestal. Je wilt even muziek luisteren, douchen, in bad, een dutje doen, een boek lezen of een serie binge-watchen.

Als je in de situatie bent dat je direct deze behoefte kunt vervullen, dan ben je gelukkig te prijzen! De meesten van ons zullen het een en ander moeten regelen voordat ze alleen tijd hebben en dat betekent ook dat ze het zullen moeten uitstellen. Maar als je weet dat je af en toe deze behoefte herkent, dan is het goed om dat met de mensen om je heen te bespreken, zodat je hen kunt inschakelen. Ook kun je opties bedenken hoe je hiervoor kunt zorgen.

• Zorg voor een voorraadje oppassers voor je kinderen
• Laat je kinderen af en toe overblijven als je het nodig hebt
• Wees niet al te bang voor het gebruik van schermpjes om tijd voor jezelf te ‘kopen’.
• Als je werkt: neem een langere lunchpauze om even buiten te kunnen zijn en haal die tijd aan het eind van de dag weer in

Hoe meer opties je al hebt bedacht op een rustig moment, hoe meer je deze opties nog zult kunnen bedenken als je ze nodig hebt.

Creativiteit

Jezelf kunnen uiten is soms een heerlijke manier om te ontprikkelen. Als je merkt dat je emoties in jezelf vast lijken te zitten of de tranen zitten steeds achter je ogen, maar huilen lukt niet, dan is creativiteit wellicht je behoefte op dat moment. Ook als je merkt dat je eigenlijk de hele tijd een soort van verdrietig gevoel hebt, zonder dat er een duidelijke reden is van je verdriet.. dan is een uitlaatklep in de vorm van een hobby vaak heel helpend.

Maak hier dan ook tijd voor. Misschien overdag als je kinderen op school zitten, of ga op een hobby-club of –les voor een avond in de week. Je kunt ook een haakwerkje meenemen naar je werk en in de pauze lekker even freubelen. Wat je voor hobby ook hebt, neem m maar serieus… je hebt het nodig en het zal je goed doen!

Gezelschap

Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar overprikkeling betekent niet dat je altijd in je eentje moet bijkomen. Zeker voor extraverte hoogsensitieve mensen zijn sociale gelegenheden juist momenten om op te laden. Overprikkeling en onderprikkeling liggen minder ver uit elkaar dan je zou denken.

Ook kun je jezelf overprikkelen met je gedachten.. je blijft maar malen en piekeren en raakt steeds verder verstrikt in je eigen gedachtencirkeltje.

Je kunt deze behoefte ook heel direct ervaren. Je merkt dan aan jezelf dat je niets liever wilt dan een knuffel van iemand. Die fysieke aanraking kan een heel snelle verbetering opleveren in je overprikkeling. Zo zijn er diverse manieren waarop je kunt merken dat je toe bent aan gezelschap.

Maar dan… hoe ga je dat dan organiseren? Je kunt moeilijk de kassajuffrouw of je baas om een knuffel vragen of eindeloos de serveerster in het restaurant aan de praat houden.. Als je een fijne groep vrienden hebt, kun je altijd wel even iemand bellen of een koffiedate voorstellen. Je kunt natuurlijk ook appen als iedereen aan het werk is. Soms is 5 minuten heen en weer appen al genoeg om je eenzame gevoel te verlichten. Ook het schrijven van een brief of mail kan helpen. Het klinkt misschien gek, omdat je dan geen contact hebt met een ander, maar omdat je het naar een ander toeschrijft en weet dat diegene het op een later moment zal lezen, doet het toch wat met je.

Tenslotte nog een out-of-the-box-ideetje. Want wat als je regelmatig behoefte hebt aan een ander, maar die niet zomaar beschikbaar zijn. Of je hebt op een of andere manier niet voldoende aan die koffie-klets-momentjes. Denk dan eens aan het boeken van een massage! Soms is huidhonger de behoefte. Je hebt dan behoefte aan aanraking, maar hebt geen partner of iemand om die behoefte mee te vervullen. Dan is een massage een goed werkend alternatief. Misschien moet je even over een drempel heen, maar geloof me. Als je de stap eenmaal hebt durven zetten, is het heerlijk!

Gezondheid

Er zijn momenten van overprikkeling dat je merkt dat je vooral last van je lijf hebt. Je slaapt moeilijk, je darmen zijn van slag, je komt aan en hebt een schijnbaar eindeloze behoefte aan suikers. Je gedachten gaan over: ‘ik ben dik’ , ‘ik ben steeds zo moe’, ‘Ik heb echt geen puf voor iets, laat staan sporten!’.

Eerst even een belangrijke opmerking: als je plotselinge veranderingen in je lichaam en gezondheid opmerkt, zorg dan dat je je huisarts bezoekt om uit te sluiten dat je een ziekte onder de leden hebt die behandeling vereist.

Heb je geen onderliggende oorzaak, anders dan overprikkeling en stress, dan kun je aannemen dat je behoefte hebt aan meer gezondheid. Je kunt voor jezelf een gezonde snack maken, zoals een smoothie of een handje noten. Ook kun je tussendoor of ’s avonds een fijne wandeling maken. Een actieve sport is voor anderen een goede manier om overprikkeling te verminderen. Het is maar wat er bij je past.

Tenslotte zijn ademhalingsoefeningen altijd een goede manier. Als we overprikkeld zijn, gaat onze ademfrequentie vaak omhoog en wordt onze ademhaling ofwel te oppervlakkig ofwel te diep. Hierdoor raakt ons lichaam uit balans en dat merk je aan het gevoel van ademnood of onrust. Er zijn diverse manieren van ademhalingsoefeningen te vinden online of via een app. Probeer ze eens uit!

Spiritualiteit/zingeving

Soms heeft overprikkeling de vorm van een ‘existentiele crisis’. Je vraagt je af waarom je hier op aarde bent en wat voor zin je leven heeft. Dit zijn belangrijke vragen voor hsp-ers en betekenen niet direct dat je in een zware depressie bent beland. Soms is het een fase waar je doorheen mag, soms is het overprikkeling die je mag adresseren.

Je kunt behoefte hebben aan het schrijven in een dagboek. Of je merkt dat je wilt bidden of mediteren. Het kan ook zijn dat je daarop dat moment geen zin in hebt, maar van jezelf weet dat het belangrijk is voor je algehele welzijn. Ook in de natuur, in de bossen bijvoorbeeld, kun je het gevoel ervaren van deel zijn van een groter geheel.

Wanneer je overprikkeling de richting van de angst op gaat, kun je gedachten opmerken als: ‘de aarde gaat kapot en wij doen er niets aan’. ‘Kan ik mijn kinderen wel in deze wereld zetten.. heb ik daar wel goed aan gedaan?’ ‘Het heeft ook geen enkele zin om afval te scheiden, want dat is een mini-druppel op een gloeiende plaat.”

Wanneer je deze bij jezelf bemerkt, kun je heel praktisch reageren. Ga naar buiten met een afvalprikker en raap een uur lang al het zwerfvuil op in je buurt. Je bent dan buiten, gefocused met 1 ding bezig en je doet zichtbaar iets goeds voor je omgeving. Ook kun je bloemen zaaien op diverse plekken, waarbij je zowel in de natuur bent – met je handen in de aarde- als iets kleins doet om de wereld te verbeteren. Op die manier breng je jezelf weer vanuit je razende hoofd in het hier-en-nu en kun je daarna weer beter nadenken.

Zo hebben we 5 behoeften besproken die er onder je overprikkeling kunnen zitten. Zodat je in overprikkelde toestand bent, voel en denk dan welke behoefte er in je leeft en ga die eerst tegemoet komen. Wanneer je dan gekalmeerd bent en je hebt even de tijd, dan kun je meer tijd besteden aan de vraag hoe je zover gekomen bent.

Zit daar pijn uit het verleden onder? Of mag je iets groters in je levensstijl veranderen? Leef je volgens je eigen waarden of kies je daar regelmatig tegen? Mag je bewuster op zoek naar zinvolle vriendschappen of juist je sociale activiteiten verminderen?

Ik wens je toe dat je de ‘hoe komt het’- vraag wat vaker kunt doorstrepen om de snelweg te nemen naar je behoeften!

Meer lezen?

Meld je aan voor de 8-daagse emailtraining TripleZ, waarin je meer kunt lezen over zelfkennis, zelfzorg en zelfcompassie: http://www.eigenwaardigleven.nl

https://eigenwaardigleven.nl/drie-woorden-die-je-als-hsp-er-mag-onthouden/

https://eigenwaardigleven.nl/maak-je-persoonlijke-zelfzorg-routine/

https://eigenwaardigleven.nl/cheatsheet-hsp/