Van straf naar (zelf)zorg
Het is de afgelopen week weer een aantal keer langsgekomen in coachingsgesprekken, dus het is tijd om er een blog aan te wijden: straf.
We hebben het allemaal als kind wel meegekregen. Als je echt over de schreef ging, moest je in de hoek, op de gang of naar je kamer. Daardoor leerde je wat wel en niet kon en hoopten je ouders dat je het de volgende keer wel uit je hoofd zou laten. (je mag zelf even invullen in hoeverre dat ook werkte bij jou 😉 ) Ook bij programma’s als Supernanny komt het strafstoeltje om de hoek, al dan niet in de kamer of op de gang. Kortom: het is een beproefde opvoedingsmethode die we allemaal wel in meer of mindere mate toepassen.
Ook de ouders die ik spreek vertellen het bijna allemaal: het werkt niet altijd, maar heel vaak ook wel! Hun kind kalmeert door die afgezonderde tijd of het rondje rennen buiten en is daarna een heel stuk beter aanspreekbaar. En precies dáárom heb ik een voorstel:
Wat als je die straf zou ombuigen naar iets positiefs wat je ook kunt inzetten vóórdat het vaatje buskruit ontploft?
Heel vaak (niet altijd, laten we dat ook helder hebben) is een driftbui of negatief gedrag het gevolg van overprikkeling. Je kind heeft in de tijd ervoor zoveel indrukken te verwerken gekregen dat het prikkelpotje overloopt. De straf (in de gang, hoek of buiten) zorgt ervoor dat je kind in die afzondering minder prikkels heeft, waardoor zijn systeem de kans krijgt om de file van prikkels te verwerken en de overprikkeling daalt. Om daarna dus weer een heel stuk beter in zijn of haar vel te steken.
Het nadeel hiervan is dat je kind de link niet legt tussen de overprikkeling, zijn gedrag en de rustige tijd erna. Hij ziet: slecht gedrag, straf en weer verder kunnen. Daarnaast verbreek je door een verplichte afzonderingsperiode de verbinding met je kind. Die leert daardoor: me niet goed gedragen, betekent dat mijn moeder of vader me niet meer wil zien. Of lastiger nog: als ik boos ben, mag dat niet van mijn ouders. Want zie je wel, ik moet op de gang.
Hoe kun je het anders aanvliegen? Als je je kind kunt vertellen dat je ziet dat hij of zij overprikkeld is en daarom zo boos wordt, kun je ook aangeven dat je weet dat de beste manier om weer daaruit te komen, is om even rustig ergens anders te spelen of zijn. Of een paar rondjes te rennen buiten. Of even met de poes te knuffelen op zijn kamer. Op die manier leer je je kind de patronen, oorzaak en gevolg, te herkennen en de manier om met zichzelf om te gaan. Natuurlijk betekent dit niet dat je kind dan alles zelf mag bepalen. Jij kunt nog altijd zeggen dat je kind even naar zijn kamer MOET. Tenslotte kun je in je eigen overprikkeling ook niet de beste beslissingen maken, dus je mag als ouder prima een beslissing maken voor je kind. De redenering is echter anders. (je kunt op een rustiger moment het prikkelpotje uitleggen zie https://eigenwaardigleven.nl/prikkelpotjes/)
Wanneer je zelf ziet aankomen dat je kind overprikkeld is, of zal raken, bijvoorbeeld als het uit school komt, of na een speelafspraak met een vriendje, dan kun je dit ook inzetten vóórdat het tot een een ontploffing komt. Je kunt zeggen: ik zie dat je prikkelpotje steeds voller begint te raken. Als je eventjes lekker hier met je Lego gaat spelen, kun je weer even rustiger worden, zonder dat je straks plotseling boos wordt. Voor oudere kinderen kan de Donald Duck hetzelfde bereiken. Of het smeren van een boterham zonder dat je iets aan hem vraagt. Je kunt ook afspreken dat als jullie uit school komen, er eerst even een boekje op de bank (voor)gelezen word met wat eten en drinken erbij. Dan is het ook de verbinding met jou die het prikkelpotje laat dalen.
Voor sommige kinderen is het te moeilijk om zelf tot rust te komen. Die hebben nog heel lang een ouder nodig om dat samen mee te doen. Het zijn intense kinderen die na een drukke dag met allerlei gedachten en emoties een enorme behoefte aan verbinding en veiligheid hebben. In dat geval kun je het ook voor jezelf al inplannen. Dan weet je gewoon dat je de eerste 20 minuten na schooltijd een spelletje voetbal in de tuin gaat doen samen. Of gewoon even naast elkaar op de bank zitten.
Er zijn heel veel varianten en het is aan jou als ouder om hiervan te pakken wat bij jullie situatie en bij jou kind past. Maar kijk eens van een afstandje welke straf je toepast en welke mogelijkheden daarin zitten om het om te buigen tot een leersituatie.
Ik hoor heel graag wat je ervaringen zijn, welke manieren jullie al hebben gevonden om overprikkeling te reguleren of tot rust te brengen. Wil je me dat hieronder laten weten?